Η καύση των φυτικών υπολειμμάτων και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον

Η καύση των φυτικών υπολειμμάτων είναι μια συνήθεια των αγροτών που δυστυχώς συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Στο παρελθόν, αποτέλεσε κυρίαρχη πρακτική προετοιμασίας του αγρού για την επόμενη καλλιέργεια. Η πρακτική αυτή χρησιμοποιείται και για την απαλλαγή του χωραφιού από τα φυτικά υπολείμματα, που προκύπτουν από το κλάδεμα των δένδρων για να διευκολυνθούν οι υπόλοιπες καλλιεργητικές φροντίδες.

Στις μέρες μας, θεωρείται από πολλούς ως κατάλοιπο παλαιότερων πρακτικών που πρέπει να εγκαταλειφθεί για διάφορους λόγους (υγείας, περιβαλλοντικούς, οικολογικούς, κοινωνικοοικονομικούς, κλπ). Δεν αποτελεί προνόμιο της ελληνικής γεωργίας αλλά αντίθετα είναι ευρύτατα διαδεδομένη σε ολόκληρο τον κόσμο. 

Προκειμένου να εκτιμηθεί η έκταση και η σημασία του θέματος καλό είναι να γίνει μια εκτίμηση της ποσότητας των φυτικών υπολειμμάτων που δημιουργούνται από την καλλιέργεια φυτών με σκοπό την παραγωγή τροφίμων, ινών και ζωοτροφών. Δυστυχώς δεν υπάρχουν ανάλογα στοιχεία τηρούμενα από υπηρεσίες που να δίνουν με ακρίβεια τις ποσότητες φυτικών υπολειμμάτων που παράγονται κατά χώρα ή παγκόσμια.

ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΆΥΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΙΜΑΤΩΝ

- Η απομάκρυνση της ανεπιθύμητης φυτικής ύλης (υπολείμματα της καλλιέργειας  και αγρωστώδη βλάστηση που αναπτύχθηκε μετά την συγκομιδή).

- Ο ισχυρισμός των παραγωγών ότι η παρουσία της καλαμιάς καθιστά δύσκολη την εκτέλεση των καλλιεργητικών φροντίδων («μπούκωμα» του άροτρου).

- Η απαλλαγή από  ζιζάνια, εχθρούς (διαχειμάζουσες μορφές εντόμων) και διάφορες ασθένειες (μολύσματα που παραμένουν για χρόνια στον αγρό)-> ισχυρισμός που δεν ευσταθεί πλέον.

- Εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος για την κατάλληλη και κυρίως γρήγορη προετοιμασία της σποροκλίνης (όργωμα και σπορά).

- Η επικρατούσα στους αγρότες άποψη ότι με την καύση βελτιώνεται η απόδοση του χωραφιού.

-Η επίσπευση των γεωργικών εργασιών για την προετοιμασία του εδάφους όταν πρόκειται να ακολουθήσει δεύτερη-επίσπορη καλλιέργεια στον ίδιο αγρό (π.χ. σπορά αραβόσιτου μετά από χειμερινά ψυχανθή -> 2 σοδειές από το ίδιο χωράφι την ίδια χρονιά).

- Έχουν καταγραφεί και περιπτώσεις καύσης καλαμιάς σιτηρών για παραπλάνηση των ελεγκτικών αρχών (π.χ. στο ΟΣΔΕ, εξαφάνιση ιχνών διότι δήλωνε σκληρό σιτάρι ενώ είχε σπείρει μαλακό).

Οι καταστροφές είναι:

Περιβαλλοντικές

- Επιβάρυνση του φαινομένου του θερμοκηπίου από την εκπομπή CO2, CH4, NOX κ.λ.π.

- Ρύπανση των επιφανειακών υδάτων από την μετανάστευση αιωρούμενων μικροσωματιδίων στάχτης με τον άνεμο, χημική ρύπανση των υδάτων λόγου διάβρωσης και μεταφορά θρεπτικών στοιχείων (NO3- ,PO43- ), επιφανειακή απορροή.

Οικολογικές

- Η καύση είναι συχνή αιτία πρόκλησης πυρκαγιών με συνέπεια την απώλεια βιοποικιλότητας από εκτόπισμα ειδών χλωρίδας και πανίδας.

- Καταστροφή της διατηρούμενης αυτοφυούς βλάστησης ( στα περιθώρια του αγρού, φυτοφράκτες) η οποία λειτουργεί ως οικολογικός θώκος για διάφορα έντομα, ερπετά, πουλιά, μικρά θηλαστικά που μπορεί να αποτελούν φυσικούς εχθρούς των επιβλαβών για τις καλλιέργειες οργανισμών (απώλεια ωφέλιμου παρασιτισμού).

- Εμφάνιση νέων εντομολογικών εχθρών και ασθενειών.

Όταν γίνεται κάψιμο της καλαμιάς, επιβάλλεται η λήψη των ακόλουθων μέτρων:

1. Να ζητείται άδεια από τις αρμόδιες αρχές όπου αυτό απαιτείται.

2. Να ενημερώνεται πριν την καύση η πυροσβεστική υπηρεσία.

3. Πριν την έναρξη της καύσης να έχουν ληφθεί μέτρα ελέγχου της καύσης, όπως δημιουργία αυλακιών για πυρασφάλεια.

 4. Στο χώρο της καύσης πρέπει να υπάρχουν διαθέσιμα 200 λίτρα νερού, φτυάρια και τουλάχιστον δύο άνθρωποι να εποπτεύουν το χώρο.

5. Να απομακρύνονται τα προς καύση υλικά από στύλους της ΔΕΗ, του ΟΤΕ, από εγκαταστάσεις φυσικού αερίου, πετρελαίου κλπ.

6. Το κάψιμο να γίνεται, αν αυτό είναι δυνατό, αντίθετα από την φορά του ανέμου.

7. Όπου είναι δυνατό να ενσωματώνεται η στάχτη εντός δύο ημερών από την καύση».

Τέλος αντί της καύσης των φυτικών υπολειμμάτων, η ενσωμάτωση τους με διάφορες καλλιεργητικές πρακτικές μπορεί να αυξήσει την οργανική ουσία του εδάφους προσφέροντας όλες τις θετικές συνέπειες απο αυτή.